Flora Sachs – przewodnicząca loży masońskiej z Jeleniej Góry

Podczas sierpniowej wizyty w Archiwum Państwowym w Szczecinie natknęłam się na ciekawą kolekcję – kartotekę członków lóż masońskich sporządzonej przez Głównym Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy w latach 1939-1945. A w niej – na kartę kobiety, Flory Sachs. Jeleniogórzanki, Żydówki, przewodniczącej Schwestern Vereinigung der Victoria Loge czyli Stowarzyszenia Sióstr Loży Victorii.

Karta Flory Sachs z kartoteki członków loży masońskiej / Fot. Marta Maćkowiak, Archiwum Państwowe w Szczecinie

Flora Sachs z Jasnej

Główna siedziba Victoria Loge znajdowała się w Goerlitz (dokładnie przy Bismarckstrasse 13) i wbrew ogólnej opinii, jej działalność nie dotyczyła nauk tajemnych, a głównie edukacji dotyczącej judaizmu i skupiała się na promocji takich wartości jak tolerancja, dobro i człowieczeństwo.

Według wspomnianej karty Flora mieszkała dokładnie przy Lichte Burgstrasse 21 w Hirschberg, czyli dzisiejszej ulicy Jasnej w Jelenie Górze.

Urodziła się 11 października 1878 w mieszkaniu przy ulicy Drucianej 1 (Drahtzieher Gasse). Była drugim z ósemki dzieci Adolfa Nathana, handlarza rodem z Cieplic (Warmbrunn), i Liny z domu Cohn. W wieku 20 lat poślubi 4 lata starszego Simona Sachsa, handlarza z Kępna, syna Michaela Sachsa i Marie z domu Markus, mieszkającego przy Placu Ratuszowym 38. Rok później, 16 maja 1899 w mieszkaniu przy Jasnej 18 urodzi się ich pierwszy synek, Max, a 17 stycznia 1904 drugi – Lothar, w mieszkaniu przy Jasnej 3.

Rodzice Flory Sachs z domu Nathan – Adolf Nathan i Lina urodzona Cohn / Zdjęcia dzięki uprzejmości Pana Stephena Anthoniego Giessweina

Akt urodzenia Flory Sachs / Źródło: Bundesarchiv w Berlinie

W 1911 roku Flora stanie się właścicielką kamienicy przy Jasnej 21. Według opracowania dokumentacji budowlanej w Roczniku Jeleniogórskim:

„Kamienica miała fasadę o szerokości 8,5 m, na parterze której po lewej stronie (wschodniej) znajdowała się szeroka brama z przejazdem, pośrodku drzwi wiodące do sklepu oraz okno wystawowe. Głębokość kamienicy od ulicy do podwórza wynosiła 17,5 m. Wysokość kamienicy wynosiła ok. 15 m. Posiadała ona cztery kondygnacje (parter i trzy piętra) oraz użytkowe poddasze. Klatka schodowa znajdowała się w centralnej części budynku. Autorem projektu przebudowy kamienicy w 1911 r. była znana jeleniogórska spółka architektoniczna „Gebruder Albert Architecten” – Bracia Albert Architekci. Flora wzmocniła konstrukcję budynku. Przebudowała urządzenia sanitarne (łazienki, toalety), jak również okno wystawowe mieszczącego się na parterze sklepu.”

W 1916 roku właścicielem kamienicy zostanie jej mąż, Simon Sachs, który w 1923 roku przebuduje schody w budynku gospodarczym na zapleczu, wybuduje komin o wysokości 9 m ponad ziemię, a w 1927 roku zadba o nową elewację.

Nieistniejące dziś kamienice przy Lichte Burgstrasse (dzisiejszej ulicy Jasnej) w Jeleniej Górze / Źródło: Polska-org.pl

Sachsowie prowadzili tutaj również firmę trudniącą się wyprawianiem skór i handlem wyrobami skórzanymi, a Simon pełnił funkcję członka zarządu gminy żydowskiej w Jeleniej Górze.

Reklama Simona Sachsa w Arbeite Zeitung, 1931

Hitler u władzy

Niestety wraz z dojściem Hitlera do władzy, sytuacja jeleniogórskich Żydów stawała się coraz trudniejsza. Z około 360 członków gminy w roku 1932, liczba żydowskich mieszkańców spadła do około 144 w 1938. A po Nocy Kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku, podczas której nazistowskie bojówki zniszczyły synagogę, cmentarz i żydowskie sklepy liczba ta spadła jeszcze bardziej – do 67 osób w 1939.

Flora i Simon zginęli w obozie w Theresienstadt. Simon 5 kwietnia 1943, Flora rok później – 13 marca 1944.

Karty Flory i Simona z obozu Theresienstadt

Oświadczenie o śmierci Flory zamieszczone przez jej siostrę / Źródło: Yad VaShem

Together forever, married 45 years

Dwie siostry Flory przeżyły i wyemigrowały do Izraela. Młodszemu synowi Flory i Simona, Lotharowi, udało się razem z żoną wyemigrować do Stanów Zjednoczonych jeszcze w 1938 roku. Dożywszy 69 lat został pochowany na Florydzie, a 22 lata poźniej spoczęła obok niego ukochana żona, z dopiskiem: Together forever, married 45 years

Jedna strona listy pasażerskiej, na której znajdują się Lothar i Hildegarde Sachs. Wypłynęli z Hamburga 29 czerwca 1938 roku.

Oświadczenie woli Lothara Sachsa, syna Flory i Simona, odnośnie zostania obywatelem amerykańskim

Źródła:

Landesarchiv w Berlinie
Rocznik Jeleniogórski, tom XXXIX 200 APJG, AmJG, sygn. 5442. IVO ŁABOREWICZ 28 AP JG, AmJG, sygn. 5442 („Bau akten betr. Lichte Burgstarsse nr 21, Grundbuch nr 192“, za latach 1875-1926)
Żydzi niemieccy w Jeleniej Górze tuż po zakończeniu II wojny światowej, Marek Szajda
Polska-org.pl
Archiwum Państwowe w Szczecinie
Yad VaShem

Flora Sachs – przewodnicząca loży masońskiej z Jeleniej Góry

Flora Sachs z Jasnej

Hitler u władzy

Together forever, married 45 years

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi