Felicita von Vestvali. Wybitna śpiewaczka operowa, lesbijka i ulubienica Napoleona III

Spacerując po raz pierwszy po ulicy Łabskiej w Jeleniej Górze, jednym z domów, który od razu przykuł moją uwagę był ten pod numerem 12. Elegancki podjazd, bogato zdobiona elewacja przywołująca na myśl antyczne świątynie. Pamiętam moją pierwszą myśl podczas tamtego spaceru: „Musiał tu mieszkać ktoś wyjątkowy”. I tak rzeczywiście było. Poznajcie historię Villi Vestvali.

Willa przy ulicy Łabskiej 12 w Jeleniej Górze, niegdyś Villa Vestvali, potem Villa Birken / Fot. Marta Maćkowiak

Elise Lund – aktorka z Hamburga

Wszystko zaczęło się od Elise Lund. Natknęłam się na nią przeglądając księgę adresową z miejscowości Herischdorf (dzisiejszy Malinnik w Cieplicach Śląskich-Zdroju, dzielnicy Jeleniej Góry) z 1882 roku.

Parcela 171 l. „Villa Vestvali” Lund, Elise, Fräulein und Schauspielerin in Hamburg„

Schauspielerin. Aktorka. Hamburg. Zaczyna się interesująco. Zaczęłam szperać i szukać informacji na jej temat, ale szybko okazało się, że to nie Elise będzie główną bohaterką tej historii. Chodziło o Felicitę von Vestvali – wybitną śpiewaczkę operową, prywatnie jej przyjaciółkę i kochankę.

Informacja o Elsie na przedwojennym planie Cieplic

Portret Elise Lund / Źródło: antykwariat AbeBooks

Felicita Vestvali

Felicita von Vestvali według różnych źródeł urodziła się w Szczecinie, w Warszawie lub w Krakowie, w 1828 lub 1831 roku. Jedni twierdzą, że była Niemką, inni Polką. Według jednych nazywała się Anne Marie Stagemann, według drugich Felicja Westfalowicz. Córka wysoko postawionego urzędnika, szlachcica albo zbiega z ziem polskich.

I jak mówi znane przysłowie – w każdej plotce, jest ziarenko prawdy. Piotr Szarota, potomek siostry Felicity, Emmy Spitzbarth z domu Stagemann, który pracuje nad książką o życiu Vestvali, zdołał ustalić kilka faktów.

Felicita urodziła się w Szczecinie (wówczas niemieckim Stettin) w 1828 lub 1829 roku jako Maria Stagemann. Jej rodzicami był porucznik armii pruskiej Georg Stagemann i Charlotte von Hünefeld.

Rodzina Stegemannów była spowinowacona z polską rodziną Westwalewiczów, jako że przyrodnim bratem Felicity był Henryk Westwalewicz, który później zostanie jej menedżerem w Stanach Zjednoczonych i przyjmie przydomek Henry Vestvali.

W wieku 15 lat Felicita wbrew woli rodziców uciekła z domu w przebraniu chłopca dołączając do zespołu teatralnego Wilhelma Bröckelmanna w Lipsku. Niedługo później została odkryta przez aktorkę Wilhelmine Schröder-Devrient, która została jej nauczycielką.

Następnie podróżowała po całej Europie występując i pobierając nauki. Na przełomie roku 1855/1856 wystąpiła w słynnej mediolańskiej La Scali po raz pierwszy pod przybranym pseudonimem Felicita Vestvali i po raz pierwszy en travesti – czyli w roli spodenkowej grając bohatera płci przeciwnej, w tym przypadku Romeo. Felicita z takich ról przede wszystkim zasłynie.

Informacja o występie Elise Lund i Felicity Vestvali i Elise Lund jako Romeo i Julia w Poznaniu / Źródło: Dziennik Poznański, 26 lutego 1869

Felicita Vestvali / Źródło: Bibliothèque nationale de France

Sukces za sukcesem sprawił, że kariera nabierała tempa. Felicita zaczęła występować także w Stanach Zjednoczonych i Meksyku. W Ameryce dostała przydomek Felicita Wspaniała i porównywano ją do amerykańskiej bogini wolności. W tym czasie zacieśniła się także jej więź między z wcześniej wspomnianą Elise Lund. Vestvali odgrywała Romeo, Elise – Julię. Jedni uważali, że E. była kuzynką, inni, że adoptowaną córką [sic!]. A tak naprawdę nigdy nie było to tajemnicą, że kobiety łączyło coś więcej, bo Felicita prowadziła „nadzwyczaj otwarte życie niezwykle widzialnej lesbijki”, a ona sama szybko stała się jedną z ikon osób walczących o prawa osób homoseksualnych.

Felicita robiła piorunujące wrażenie na każdym, jak pisała Anna Dżabagina za Lilian Eriksson: „wiele pięknych kobiet zabiegało o względy Vestvali, a wielu mężów miało powody do zazdrości o pięknego i szarmanckiego Romea”.

Była pierwszą kobietą, która zagrała Hamleta, zbierając świene recenzje, była ulubienicą między innymi Abrahama Lincolna i Napoleona III, od którego dostała w prezencie srebrną zbroję.

Dziennik Poznański 26 lutego 1869 Felicita Vestvali, wycinek

Wspólny występ Felicity i Elise jako Romeo i Julia

Ostoja w Bad Warmbrunn – Russische Kolonie

Po zakończeniu wojny francusko-pruskiej w 1871 roku Felicita występowała coraz rzadziej i postanowiła skupić się na życiu prywatnym. Swoje miejsce odnalazła w Bad Warmbrunn, dzisiejszych Cieplicach Śląskich-Zdroju (dzielnica Jeleniej Góry), gdzie kupiła działkę i zleciła zbudowanie willi. Co więcej, Felicita zajęła się spekulacją na rynku nieruchomości i stworzyła całą dzielnicę o nazwie Russische Kolonie (dzisiejsze okolice ulicy Łabskiej i Krośnieńskiej). Według jednej z teorii nazwa wzięła się od popularności wśród rosyjskich kuracjusz, według Atlasu Map Historycznych pierwsza willa na kolonii rosyjskiej, należała do pani von Spitzbarth, żony radcy finansowego, która miała być z pochodzenia Rosjanką.

Więcej niż pewne jest to, że chodziło o Emmę Spitzbarth z domu Stegemann, siostrę Felicity, która również miała posiadać tutaj ziemie. Emma mieszkała w Warszawie, gdzie zresztą jest pochowana na cmentarzu ewangelicko-augbsurskim. Była matką warszawskiego architekta Arthura Ottona Spitzbartha i babcią pisarki Eleonory Kalkowskiej.

Nagrobek rodziny Spitzbarth na cmentarzu ewangelicko-augsburgskim w Warszawie / Źródło: Grobonet.com

Wycinek o tym, że Elise nie mogła być adopcyjną córką Felicity, bo była od niej starsza / Źródło: Columbus Morning Journal, 23 stycznia 1866 rok

Felicita Vestvali zmarła 3 kwietnia 1880 roku – podczas wizyty u siostry w Warszawie albo już w Bad Warmbrunn (Cieplicach). Pod koniec życia związana była z inną kobietą (w listach występowała jako G.), ale to Elise Lund odziedziczyła po niej willę przy ulicy Łabskiej i większą część majątku. Elise miała również spełnić jej ostatnie życzenie i przywieźć ciało Felicity do Cieplic, aby ją tutaj pochować.

A gdyby tak została patronką jakiegoś wyjątkowego miejsca w Cieplicach? Co byście zaproponowali?

Ściskam,

Marta

Źródła:

Kalkowska. Biogeografia. Anna Dżabagina,
Lesbians in Germany 1890’s-1920’s, Lillian Federman, Brigitte Eriksson
Szczególne podziękowania dla Pana Piotra Szaroty, potomka Emmy Spitzbarth z domu Stagemann

4 odpowiedzi na “Felicita von Vestvali. Wybitna śpiewaczka operowa, lesbijka i ulubienica Napoleona III”

Poszukiwacze Korzeni pisze:

29 stycznia 2024 o 13:49

Artykuł rzuca światło na niezwykłą postać Felicity von Vestvali – wybitnej śpiewaczki operowej, lesbijki i ulubienicy Napoleona III. To fascynujące spojrzenie na życie kobiety, która nie tylko zdobyła uznanie w świecie opery, ale także odważnie żyła zgodnie ze swoją orientacją seksualną w epoce, w której takie wybory były trudne. Wyrazy szacunku dla autorki za podkreślenie, jak Felicity von Vestvali przełamała bariery, zarówno artystyczne, jak i społeczne. To historia o kobiecie, która nie tylko przekraczała granice w świecie opery, ale także w swoim życiu osobistym.

Odpowiedz
whoiscall pisze:

14 maja 2023 o 14:15

Thx

Odpowiedz
mplrs.com pisze:

21 stycznia 2023 o 11:17

Thanks for sharing.

Odpowiedz
- MartaMackowiak pisze:
  
  11 lutego 2023 o 16:24
  
  thank you! 🙂
  
  Odpowiedz